Konačni rezultati Popisa stanovništva, domaćinstva i stanova 2022. godine, koji je Republika Srbija sprovela uz finansijsku podršku Evropske unije, pokazuju da su tačne tvrdnje političke elite Albanaca sa juga Srbije da je u zemlji, a najviše na jugu u opštinama Preševo, Bujanovac i Medveđa, popisano oko 100.000 pripadnika ove nacionalne manjine, kažu naši sagovornici, ali i da zvanična “računica” Republičkog zavoda za statistiku pokazuje veliki odliv stanovništva – skoro 40 odsto njih živi u dijaspori, što za ove ljude i nije tako sjajan podatak.
Sporenja oko realnog broja Albanaca koji žive u Srbiji, najviše na jugu, traju više od jedne decenije, jer su odlučili da bojkotuju popis održan 2011. godine, te je tada popisano svega oko 5.800 pripadnika ove nacionalne manjine.
Kako podseća naš sagovornik, osnivač i urednik portala Bujanovačke Nikola Lazić, Albanci su bojkotovali prethodni popis jer su formulari bili štampani ćirilicom na srpskom jeziku.
“Pored toga, pripadnici tadašnje političke elite Albanaca sa juga Srbije smatrali su da je bojkot neophodan i zbog nerešenih problema u obrazovanju, informisanju, kulturi, upotrebi jezika, simbola itd. i obaveza koje je država imala u ovom delu zemlje, gde je albansko stanovništvo najbrojnije”, kaže on.
Aktuelni član Predsedništva stranke koju predvodi narodni poslanik Šaip Kamberi (Partija za demokratsko delovanje), Rahim Salihi, objašnjavajući političku odluku albanskih partija u Preševu, Bujanovcu i Medveđi, o bojkotu Popisa 2011. godine, kaže da albanski popisivači nisu bili zadovoljni načinom organizovanja popisa, podseća da formulari nisu bili prevedeni na Albanski jezik, kao i da albanska dijaspora nike mogla da se registruje, odnosno u listama nisu tačno registrovani ni povratnici, ni izbegla lica.
Bojkot je doveo do toga da položaj Albanaca bude gori, dodaje Salihi, jer je zvaničan broj od oko svega 6.000 Albanaca u Srbiji smanjio i broj članova Nacionalnog saveta albanske nacionalne manjine, kao i količinu sredstava iz republičkog budžeta za finansiranje ovog tela.
“Igranje brojkama uticalo je i na integraciju Albanaca. Nisu se Albanci odazvali pozivu političke elite da se učestvuje u ovogodišnjem Popisu jer im je položaj u odnosu na 2011. bolji, već zbog samih uslova Popisa, odnosno Metodologije koja je u skladu sa principima i standardima Evropske unije”, kaže Salihi.
Dok su albanski lideri poput predsednika Nacionalnog saveta Albanaca Ragmija Mustafe nakon završetka Popisa ponosno objavljivali preliminarne rezultate i podatak o 100.000 njih koji žive u Preševu, Bujanovcu i Medveđi, osporavanje je stizalo i od samog predsednika Republike Srbije Aleksandra Vučića.
Popis se još uvek nije ni završio, kada je Vučić 26. oktobra na otvaranju fabrike u Vlasotincu govorio i o odzivu Albanaca na Popis, uz tvrdnju da “mnoge porodice prijavljuju članove koji ne žive u Srbiji”, zbog čega se opet neće znati tačan broj Albanaca u Srbiji.
“Tata i mama prijave dvoje dece koji tu ne žive već 4 godine, nego su u inostranstvu. Naša želja je da se oni vrate u Srbiju, oni su svi građani Srbije I dobro je da rade i žive ovde jer doprinose BDP-u naše zemlje”, rekao je on.
U Preševu i Bujanovcu najveća razlika u broju popisanih lica i prikazanog broja stanovnika
Detaljni podaci Popisa biće objavljeni u prvoj polovini 2023. godine, najavljeno je iz RZS, kada će biti poznat i broj pripadnika nacionalnih manjina koje žive u Srbiji. Prvi rezultati objavljeni su 21. decembra 2022. godine i sadrže osnovne podatke o ukupnom broju popisanih lica, broju stanovnika, domaćinstava i stanova.
Prema ovim rezultatima, u dve opštine na jugu Srbije sa većinski albanskim stanovništvom, popisano je oko 115.000 lica, u Preševu 60.568, a u Bujanovcu 54.684. Međutim, kao ukupan broj stanovnika nisu prikazani ovi brojevi, već je taj broj manji za oko 38.000 ljudi. U Preševu zvanično trenutno živi 35.097 stanovnika , a u Bujanovcu 42.634, a razlika između broja popisanih lica i podatka RZS o ukupnom broju stanovnika najveća je upravo u Preševu, čak 25.471 lice, što je višestruko više u poređenju sa ostalim gradovima i opštinama u Srbiji, gde je taj broj tek nekoliko hiljada.
Kako je objašnjeno iz RZS, broj od 115.000 lica u Preševu i Bujanovcu je podatak o svim licima za koja je popunjena Popisnica (P-1), a tu su uključena i privremeno prisutna lica koja su popisana dva puta, jednom u mestu u kojem živi njihovo domaćinstvo, a drugi put u mestu u kome se ta lica školuju ili rade, kao i lica odsutna iz mesta stanovanja koja su u momentu Popisa boravila u inostranstvu, bez obzira na dužinu odsustva.
Metodologija RZS je podrazumevala da se ukupan broj stanovnika računa sabiranjem “broja popisanih stanovnika” i “dopune iz administrativnih izvora”, a pomenuti podatak o broju popisanih stanovnika izveden je u skladu sa konceptom “uobičajenog stanovništva”, prema kojem se lice smatra stanovnikom onog mesta u kojem samostalno ili sa ostalim članovima provodi svoj dnevni odmor, stoji u objašnjenju RZS. U taj broj ulaze lica koja u tom mestu žive neprekidno najmanje 12 meseci pre Popisa, kao I lica koja u tom mestu žive kraće od 12 meseci, ali s namerom da u njemu ostanu najmanje godinu dana.
Tako je, kako je na konferenciji za medije povodom objavljivanja rezultata izjavio direktor Republičkog zavoda za statistiku Miladin Kovačević, u opštinama Bujanovac, Preševo i Medveđa, “trenutno prisutno od 61.000 do 62.000 Albanaca”. Upitan koliko je Albanaca popisano u ove tri opštine, on je odgovorio:
“Ukupan broj popisnica koji je ušao u bazu je oko stotinak hiljada, a kontigent uobičajenog prisutnog stanovništva je negde na 61.000 – 62.000”, prenela je agencija FoNet.
Alarmantan odliv stanovništva ili veliki potencijal dijaspore?
Da ova dva mesta “ožive” kada Preševljani i Bujanovčani iz dijaspore dođu tu tokom letnjih meseci i praznika potvrđuje i naš sagovornik Lazić.
“Svi bismo mi voleli da Bujanovac zaista ima oko 50.000 ljudi, da se razvija, ali taj broj je manji i to se naravno primećuje kada nije leto ili praznici”, kaže on.
Kako ističe, činjenica da su se Albanci odazvali pozivu političkih lidera i nisu bojkotovali popis, stavila ih je u bolju “pregovaračku poziciju” u smislu da sada imaju argumente da traže od države više novca za realizaciju projekata, infrastrukturu, funkcije u izvršnoj ili sudskoj vlasti itd.
Međutim, ne isključuje i činjenicu da su rezultati upravo pokazali da je najveći odliv stanovništva upravo na jugu Srbije, na šta je skrenuo pažnju nekadašnji predsednik Opštine Bujanovac, poznati lokalni privrednik uticajan među Albancima, Nedžad Beljulji.
On je u izjavi za Lazićev portal Bujanovačke rekao da “neko mora da odgovara za masovan odlazak Albanaca iz Bujanovca, Preševa i Medveđe”.
“Kada sam nedavno objavio da je u Bujanovcu i Preševu popisan rekordan broj Albanaca, 96.359, umalo se nisam onesvestio od radosti, ali danas moram da pokvarim zabavu informacijom koja će možda iznervirati Albance. Radi se o činjenici da od ovog broja, 37.521 Albanac živi van ovih opština. Nije ovo lako, ali je istina, i da bude još gore, mnogi se spremaju da odu”, rekao je Beljulji.
U iščekivanju zvaničnih podataka o broju pripadnika nacionalnih manjina koje žive u Srbiji, lokalna javnost je podeljena oko pitanja jesu li Albanci “pobednici” ili “gubitnici” ovog popisa.
Sa jedne strane, broj stanovnika u Preševu je, u poređenju sa podacima iz 2011. godine, veći za čak 1.040 odsto, a u Bujanovcu za 136 odsto, dok sa druge strane razlika između popisanih lica i broja stanovnika pokazuje da i albanska zajednica ima problem sa odlivom stanovništva.
“Relevantno je jesu li “pobednici” ili “gubitnici”. Ja bih pre rekao da su pobednici, uslovno rečeno. Stvarno ih ima 100.000, drugo je što ne žive tu. Kao što je neko iz Vranja u Beogradu ili inostranstvu”, zaključuje Lazić.
Istovremeno, naš sagovornik Rahim Salihi iz Partije za demokratsko delovanje kaže da je visok broj nerezidentnih Albanaca u ove tri opštine “ono o čemu se govori već 30 godina”:
“Nikako nismo uspeli da radimo na integraciji Albanaca u državne institucije, a problem nostrifikacije diploma sa Kosova je takođe jedan od razloga zbog čega, pogotovo mladi Albanci, ne vide svoju perspektivu ovde. Propustili smo šansu da zajedničkim naporima stvaramo bolje uslove” – kaže Salihi.
Članak je objavljen u okviru projekta „Podrška slobodi medija u Srbiji u vezi sa procesom pristupanja EU“, koji se sprovodi u saradnji sa EUROPEUM Institutom za evropsku politiku i uz podršku Ministarstva spoljnih poslova Češke Republike. Stavovi izraženi u ovom tekstu ne predstavljaju stavove EUROPEUM Instituta, niti stavove Ministarstva spoljnih poslova Češke Republike.